Door de vorming van geheugencellen door de lymfocyten, kan er immuniteit ontstaan. In dit geval spreken we van actieve immunisatie: het lichaam wordt immuun doordat er een afweerreactie is geweest en er geheugencellen zijn gevormd. Actieve immunisatie kan op twee manieren plaatsvinden:
- Natuurlijke actieve immuniteit ontstaat door het doormaken van een infectie. Dat is bij veel kinderziekten zo: het lichaam reageert op het antigen en produceert daarbij geheugencellen, waardoor een nieuwe infectie ongemerkt voorbij gaat (zie 12.3)
- Kunstmatige actieve immuniteit ontstaat bij vaccinaties. Bij een vaccinatie wordt een antigen van een ziekteverwekker ingespoten (vroeger gebeurde dat met echte virussen en later virusdeeltjes, tegenwoordig worden de virusantigenen nagemaakt). Het lichaam wordt er niet ziek van, maar het immuunsysteem reageert wel. Daardoor ontstaan er geheugencellen. Soms voel je je na een vaccinatie even ziek, doordat het afweersysteem wel reageert: dat kost energie en kan een beetje koorts veroorzaken.
Als een lichaamsvreemde stof heel snel verwijderd moet worden en er geen tijd is om te wachten tot de eigen afweer een immuunreactie activeert, kan ook passieve immunisatie worden toegepast. Hierbij worden direct antistoffen toegediend. Het eigen afweersysteem is hierbij niet betrokken, waardoor er ook geen geheugencellen worden geactiveerd. De immuniteit is hierdoor maar tijdelijk: als de antistoffen verdwijnen, is ook de immuniteit voorbij. Er zijn twee soorten passieve immuniteit:
- Natuurlijke passieve immuniteit: dit vindt plaats bij baby’s. Tijdens de zwangerschap (via de placente) bij het geven van moedermelk, krijgen baby’s antistoffen mee van de moeder. Daardoor zijn baby’s in de eerste maanden na de geboorte beschermd tegen aandoeningen waar de moeder mee in aanraking is gekomen. Tegenwoordig geeft men zelfs al voor de geboorte kinkhoest-vaccinaties aan de moeder, waardoor de antistoffen die de moeder aanmaakt ook in de baby terechtkomen. Omdat het afweersysteem van de baby hier niet bij betrokken is en de baby dus ook geen geheugencellen maakt, is dit een tijdelijke immuniteit.
- Kunstmatige passieve immuniteit ontstaat als er antistoffen worden toegediend. Een voorbeeld hiervan is tegengif na een slangenbeet: het gif moet snel verwijderd worden. Dat kan alleen met een snelle injectie. Daarbij wordt de eigen afweer niet geactiveerd, waardoor er geen geheugencellen ontstaan en de immuniteit dus niet blijvend is.
Bekijk hier een samenvatting van de immunisatie:
